Droogte en hitte in de moestuin

De meeste moestuingewassen groeien best bij gemiddelde temperaturen en in een vochtige bodem. Lange droge periodes en hittegolven zijn niet goed voor je groenten, maar ook niet voor je bodem.

De grondwaterstand daalt al decennia. Hoe je kunt zorgen dat je bodem vochtiger blijft, en hoe je eventueel water geeft, dat lees je hier.

Wat doet een hittegolf met je groenten?

Tijdens een hittegolf lijden planten niet enkel onder de droogte, maar ook onder de hitte. Alle chemische processen in planten hangen namelijk ook af van de temperatuur:

Als het koud is, verloopt alles langzaam.
Naarmate de temperatuur stijgt, gaan die processen sneller tot een bepaald maximum is bereikt. Voor de meeste groenten is dat tussen 20 en 30°C.
Boven 30°C kan dan schade optreden: de fotosynthese wordt sterk geremd, enzymen en andere eiwitten raken beschadigd en de aanmaak van nieuwe eiwitten wordt belemmerd. Als dat te lang duurt, sterft de plant. De gevoeligheid voor hitte verschilt per soort, maar temperaturen boven 40 °C kunnen veel planten niet lang verdragen.
Planten of plantendelen die pal in de zon staan, verbranden ook bij te hoge temperaturen. Vooral op vruchten zie je dan witte of bruine vlekken. Bladeren hebben van nature een soort koelsysteem, doordat ze water verdampen, maar vruchten hebben dat niet.
Hoe warmer het wordt, hoe meer de plant verdampt, maar daar zit een grens aan. Als de plant niet snel genoeg water op kan pompen om die verhoogde verdamping op peil te houden, sluit ze haar huidmondjes. Gevolg: de temperatuur in de plant loopt nog sneller op, en dan krijg je de schade zoals hierboven beschreven.

Hoe kun je je groenten beschermen tegen hitte?

Professionele kastelers vernevelen water: niet echt haalbaar of ecologisch in je moestuin.
Voorzie schaduw, waar het kan. Parasols, witte lakens en tentzeilen, klimaatdoek: die materialen kun je relatief snel plaatsen en wegnemen.
Overweeg ook hoge gewassen als maïs/zonnebloem/stokboon/amarant/sorghum...: ze geven een beetje tot behoorlijk schaduw, en passen in de meeste wisselteelten. Je zou ze ook aan de rand van de tuin kunnen zetten. Ze nemen weliswaar ook vocht en voeding weg. De kennis over zulke schermende gewassen is nog beperkt, in ieder geval. In tropische gebieden hebben boeren daar ervaring mee, maar we kunnen zulke systemen niet zomaar overnemen voor onze breedtegraad.
Aardpeer is te invasief, dus die laten we beter in een hoekje, of helemaal weg.

Wat doet hitte met je bodem, en wat kun je doen?

Deze test, tijdens een hittegolf, spreekt voor zich:

De luchttemperatuur: 35 °C.
Onbedekte grond werd tot 50 °C heet.
Onder 2 cm stro-achtige mulch: 30 °C.
Onder 10 cm stro-achtige mulch: 23 °C.

Het bodemleven gedijt goed tot 20°C, en sterft af boven 40°C. Meer over mulchen lees je hier.

Wat kun je nog in je moestuin doen tijdens een hittegolf?

Stel het zaaien en planten uit
Mulch
Wied of schoffel onkruiden. Doe dat als ze nog klein zijn, en laat die onkruiden dan liggen als mulch. Schoffel heel oppervlakkig!

Zijn er rassen en gewassen die beter tegen droogte en hitte kunnen?

De voorbije eeuw selecteerden veredelaars vooral op opbrengst, maar bijvoorbeeld niet op sterke beworteling.
Bijvoorbeeld: moderne slarassen doen het goed bij (en zijn geselecteerd op) druppelbevloeiing. Oude Franse bindsla- en bataviarassen wortelen dieper, en kunnen dus beter tegen droogte.
De rode biet en de wortelen van nu zijn veel mooier en zoeter dan de rassen van 1900, maar die wortelden veel dieper.
Kerstomaten groeien en wortelen sterker dan vleestomaten.
Andere groenten? Amarant, Nieuw-Zeelandse spinazie, boomspinazie, ... groeien nog vlot tijdens droge en hete zomers. Onder meer pastinaak, kliswortel, snijbiet wortelen diep.
Er is nog veel te ontdekken en experimenteren op dit gebied.